Andropauza u mężczyzn to proces będący sygnałem starzenia się organizmu, który często porównywany jest do kobiecej menopauzy. Ten szczególny okres przekwitania u mężczyzn wiąże się przede wszystkim ze spadkiem poziomu niektórych hormonów w organizmie, takich jak testosteron. Ma to wówczas wpływ zarówno na kondycję fizyczną panów, jak i na ich psychikę. Po czym można zatem rozpoznać andropauzę i jak sobie z nią radzić? Wszystkie najważniejsze informacje na ten temat znajdują się poniżej.
Spis treści:
- Czym jest andropauza i kogo dotyczy?
- Czym się różni menopauza u mężczyzn od tej u kobiet?
- Jak rozpoznać, że to andropauza? Objawy dotykają każdego obszaru fizjologii mężczyzny
- Spadek testosteronu wraz z wiekiem
- Diagnozowanie przekwitania u mężczyzn
- Jak leczyć andropauzę? Leczenie hormonalne i domowe sposoby na zwiększenie testosteronu
Co to jest andropauza?
Andropauza jest procesem związanym z niedoborem androgenów w organizmie mężczyzny, których ilość zmniejsza się wraz z wiekiem. W tym przede wszystkim z obniżeniem się poziomu testosteronu, ale także hormonu wzrostu czy melatoniny. Proces ten często określany jest też jako męski okres przekwitania albo menopauza u mężczyzn. Jest on zupełnie naturalny i niestety może negatywnie wpływać na samopoczucie mężczyzny oraz jego kondycję fizyczną.
W przypadku andropauzy największe znaczenie ma niedobór testosteronu w organizmie mężczyzny [1]. To właśnie ten hormon odpowiada za wiele czynności metabolicznych w męskim ciele, dlatego znaczny spadek jego poziomu wpływa na różne sfery życia. Oczywiście przede wszystkim kojarzony jest on ze swoją rolą w życiu seksualnym mężczyzn, gdyż podnosi libido i zwiększa potencję. Warto jednak dodać, że wpływa on także na naszą psychikę i samopoczucie, pracę układu immunologicznego, a także na męską fizjologię, odpowiadając za naszą kondycję fizyczną i masę mięśniową.
Czy andropauza to więc po prostu menopauza u mężczyzn?
W związku z tym, że andropauza często określana jest jako męskie klimakterium, pojawia się pytanie czy mężczyźni przechodzą menopauzę? Otóż, w tym okresie w ich ciele dochodzi do ważnych zmian związanych ze starzeniem się organizmu, jednak nie są one identyczne z przekwitaniem u kobiet. W obydwu przypadkach, zmiany te związane są z naturalnym obniżaniem się poziomu hormonów w organizmie wraz z wiekiem. W przeciwieństwie jednak do kobiecej menopauzy, u mężczyzn proces ten postępuje stopniowo. Nie ma więc jednego, charakterystycznego objawu świadczącego o rozpoczęciu się andropauzy, którym u kobiet jest brak miesiączkowania. Co bardzo ważne, kobiety automatycznie przestają być też wówczas płodne, natomiast u mężczyzn, mimo spadku ilości testosteronu, jądra wciąż produkują plemniki.
Dość trudno jest określić w przypadku takiego procesu jak andropauza, w jakim wieku dokładnie się zaczyna. Wpływ na to ma bowiem wiele czynników, w tym te genetyczne. Najczęściej jednak mówi się o tym, że pierwsze sygnały świadczące o tym, iż rozpoczyna się męska menopauza można zauważyć u mężczyzn w wieku 50 lat i starszych [2]. Choć oczywiście u niektórych osób może też wystąpić przedwczesna andropauza, chociażby w sytuacji, gdy zdarzało się to w poprzednich pokoleniach. Niektórzy również łączą andropauzę z hipogonadyzmem, co jest błędem. W tym pierwszym przypadku, niedobór hormonów związany jest bowiem z naturalnym procesem starzenia się organizmu. W hipogonadyzmie natomiast, spadek poziomu hormonów jest efektem chorób, obejmujących na przykład jądra czy przysadkę mózgową lub wynika z zaburzeń genetycznych.
Objawy andropauzy
Dolegliwości związane z andropauzą mogą mieć bardzo różny charakter i nasilenie. Co ciekawe, choć mówi się o tym, iż najczęściej pojawiają się objawy andropauzy po 50. roku życia, u części mężczyzn mogą w ogóle nie wystąpić albo być zupełnie niezauważalne [3]. Kiedy jednak pojawiają się wyraźne zaburzenia libido, obniżenie się energii i samopoczucia czy też uderzenia gorąca u mężczyzn, przyczyny mogą być związane właśnie ze spadkiem poziomu hormonów w organizmie.
U mężczyzn wyróżniamy w przypadku takiego procesu jak andropauza objawy psychiczne, fizyczne oraz seksualne, do których zaliczamy:
- niski poziom energii;
- uderzenia gorąca /poty;
- depresja i smutek;
- zmniejszenie wielkości jąder;
- brak lub znaczny spadek motywacji;
- znaczny spadek pewności siebie;
- problemy z koncentracją;
- bezsenność lub zaburzone wzorce snu;
- przyrost tkanki tłuszczowej;
- zmniejszenie masy mięśniowej ciała lub nadmierne nagromadzenie tłuszczu wokół brzucha;
- ogólne osłabienie fizyczne;
- ginekomastia;
- osłabienie kości/zmniejszenie gęstości kości;
- problemy i zaburzenia erekcji;
- zaburzenia libido;
- bezpłodność.
Jak zmienia się poziom testosteronu wraz z wiekiem?
Spadek poziomu testosteronu wraz ze starzeniem się organizmu jest faktem [4]. Dlatego jeśli chodzi o taki proces jak andropauza, wiek mężczyzny ma tutaj bardzo duże znaczenie. Szacuje się bowiem, że po ukończeniu 30. roku życia, z każdym kolejnym rokiem poziom testosteronu we krwi spada o ok. 1-2 procent. Badania wskazują, że pomiędzy 30. a 60. rokiem życia ilość tego hormonu w męskim organizmie może spaść nawet o 40%. W związku z tym, że funkcje testosteronu wpływają na naszą psychikę, fizjologię oraz seksualność, męskie przekwitanie może się zatem wiązać z wieloma nieprzyjemnymi dolegliwościami.
Jakie objawy spadku testosteronu mogą się zatem pojawić u mężczyzna na przestrzeni kolejnych lat? Oczywiście jest to kwestia dość indywidualna, ale ogólny podział może wyglądać następująco:
- po 30. roku życia – zwykle w tym okresie pojawiają się pierwsze oznaki spadku poziomu testosteronu. Nie mają jednak one jeszcze zbyt dużego nasilenia. Mężczyźni mogą zatem zauważyć zmniejszenie się sił witalnych, szybsze męczenie się organizmu, obniżone libido i pierwsze problemy z erekcją;
- po 40. roku życia – dolegliwości związane z mniejszym stężeniem testosteronu mogą stać się bardziej nasilone. Zmniejsza się libido i potencja, u niektórych pojawiają się stany melancholijne lub depresyjne. Często obniża się również witalność i sprawność, a treningi dają znacznie gorsze efekty;
- po 50. roku życia – to zwykle w tym momencie u danej osoby zaczyna się menopauza męska. Objawy spadku poziomu testosteronu są już mocno odczuwalne. Znacząco obniża się wydolność fizyczna oraz wydajność w pracy. Obserwuje się zmniejszenie masy mięśniowej oraz wzrost ilości tkanki tłuszczowej, mimo regularnego wysiłku fizycznego. U mężczyzny występuje też duży spadek samopoczucia oraz narastają u niego problemy z libido oraz erekcją.
Diagnozowanie i badania pod kątem przekwitania u mężczyzn
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że w rozumieniu klinicznym andropauza nie jest chorobą i niestety często nie jest łatwo ją zdiagnozować [5]. Jak się okazuje spadek testosteronu daje bowiem podobne objawy do innych chorób związanych z procesem starzenia się organizmu. W diagnozowaniu pacjentów nie pomaga również fakt, iż mężczyźni w naszym kraju niechętnie odwiedzają gabinety lekarskie i dzielą się informacjami na temat odczuwanych przez siebie dolegliwości. Trudno jest więc stwierdzić przekwitanie u mężczyzny, który nie idzie do lekarza lub zataja przed nim bardzo istotne informacje na temat swojego zdrowia.
Jeśli jednak pacjent zdecyduje się na wizytę u specjalisty, jego diagnozowanie rozpoczyna się od przeprowadzenia dokładnego wywiadu z nim. Lekarz oczywiście pyta mężczyznę o przebyte przez niego do tej pory choroby oraz o dokuczające mu aktualnie dolegliwości. Jeśli lekarz zaczyna podejrzewać andropauzę może też zadać pacjentowi pytania dotyczące jego ogólnego samopoczucia, poziomu energii i siły mięśniowej, ewentualnych trudności w wykonywaniu pracy oraz zaburzeń popędu płciowego czy erekcji.
W dalszej kolejności lekarz zwykle zleca też wykonanie badań ogólnych, takich jak analiza moczu, morfologia krwi czy OB. Poprzez badanie krwi możliwe jest sprawdzenie poziomu testosteronu w męskim organizmie. Zdarza się jednak, że u mężczyzn przechodzących andropauzę stężenie testosteronu może być w normie, co dodatkowo utrudnia diagnozę.
Leczenie menopauzy u mężczyzn
Andropauza to naturalny proces zachodzący w organizmie mężczyzny wraz z wiekiem. Z tego względu, klimakterium u mężczyzn w wielu przypadkach nie musi być leczone pod okiem specjalisty. Jeśli występujące u pacjenta dolegliwości nie są nasilone i nie są dla niego szczególnie uciążliwe, nie wymaga on przyjmowania żadnych leków. W radzeniu sobie z objawami mogą wówczas pomóc domowe sposoby lub wprowadzenie zmian w dotychczasowym stylu życia. Jeśli jednak u pacjenta występują mocno nasilone dolegliwości, jakie powoduje menopauza, leczenie farmakologiczne może okazać się niezbędne.
W jaki sposób może być zatem leczone przekwitanie u mężczyzn?
1. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ)
Według ostatnich szacunków ocenia się, iż duże nasilenie objawów związanych z andropauzą odczuwa 10-20 procent mężczyzn. Na szczęście dostępne są metody farmakologicznego radzenia sobie z tego typu dolegliwościami. Co prawda nie istnieje jeden lek na andropauzę, który leczy wszystkie jej objawy. Do dość powszechnego użytku weszły jednak hormony na menopauzę męską. Pacjentom podaje się przede wszystkim testosteron, ale też hormon wzrostu DHEA i somatotropinę oraz melatoninę. Ich zadaniem jest przede wszystkim wyrównanie poziomu wspomnianych substancji i tym samym złagodzenie objawów odczuwanych przez pacjentów. Jeśli chodzi o takie schorzenie jak męska menopauza, leki hormonalne na receptę są podawane w postaci zastrzyków, żeli czy specjalnych plastrów, ale także preferowane przez wielu panów jako tabletki na andropauzę.
Terapia hormonami przede wszystkim poprawia popęd oraz sprawność seksualną u większości mężczyzn [6]. Może ona także poprawić samopoczucie pacjentów, zniwelować ciągłe zmęczenie i stany depresyjne oraz poprawić jakość snu. Zastosowanie określonych leków pomaga też obniżyć poziom “złego” cholesterolu i podnieść ilość tego “dobrego. Co więcej, regularne przyjmowanie hormonów może też poprawić gęstość kości, wzmocnić mięśnie oraz obniżyć ilość tkanki tłuszczowej. Jak długo stosować taką terapię, aby przyniosła wymienione rezultaty? Ogólne pozytywne efekty zazwyczaj można zauważyć mniej więcej po ok. 3 miesiącach systematycznego przyjmowania hormonów. Jednak pierwsze efekty, które przekładają się na złagodzenie objawów często pojawiają się już po 3-4 tygodniach regularnej terapii [7].
Mimo tego, iż w wielu przypadkach przynosi ona ulgę pacjentom, zastępcza terapia hormonalna nie jest dla każdego. Takiemu leczeniu nie można poddawać między innymi mężczyzn chorych na czerwienicę prawdziwą, nowotwór sutka oraz schorzenia w obrębie gruczołu krokowego, zwłaszcza na raka prostaty. Wysokie dawki hormonów mogą zwiększać ryzyko występowania zaburzeń prostaty oraz ich szybszego rozwoju. U pacjentów mogą też pojawić się problemy ze snem, wahania nastroju czy nawet bezpłodność. Oprócz tego, zwiększyć się może również ryzyko rozwoju chorób serca. Dlatego też, to lekarz decyduje o ewentualnym zastosowaniu takiej terapii u konkretnego pacjenta, w oparciu o szereg badań oraz po dokonaniu bilansu korzyści i zagrożeń.
2. Domowe sposoby na menopauzę i zwiększenie testosteronu w domu
Na szczęście u większości mężczyzn objawy andropauzy są praktycznie nieodczuwalne lub mają małe nasilenie. Dlatego też, menopauza u facetów może być w pewien sposób leczona przy pomocy metod domowych. Są to przede wszystkim naturalne sposoby na zwiększenie testosteronu w męskim organizmie oraz złagodzenie nieprzyjemnych objawów andropauzy. Obejmują one głównie zmianę dotychczasowych nawyków pacjenta na zdrowsze.
A zatem jak złagodzić menopauzę u mężczyzn? Domowe sposoby na radzenie sobie z tym naturalnym procesem to między innymi:
- zdrowsza dieta – prawidłowa dieta, bogata we wszystkie niezbędne nam składniki odżywcze może skutecznie złagodzić objawy andropauzy i poprawić witalność mężczyzny [8]. Nasz codzienny jadłospis powinien zatem zawierać duże ilości warzyw, owoców, produktów pełnoziarnistych, chudego białka (zwłaszcza roślinnego), zdrowych tłuszczy nienasyconych oraz produktów mlecznych. Do swojej diety warto też dodać palmę sabałową, dającą ulgę w dolegliwościach urologicznych oraz korzeń maca, który daje pozytywne efekty w przypadku zaburzeń erekcji, a dodatkowo poprawia ruchliwość plemników i produkcję nasienia;
- regularne ćwiczenia – wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że nawet umiarkowany, ale systematyczny wysiłek fizyczny powoduje zwiększenie poziomu testosteronu w organizmie. Co więcej, podczas treningu wyzwalane są hormony szczęścia, które poprawiają nastrój i samopoczucie. Regularne ćwiczenia wpływają zatem pozytywnie na nasze ciało i umysł;
- odpowiedni odpoczynek i wystarczająca ilość snu – andropauza sprawia, że częściej się męczymy i gorzej regenerujemy. Dlatego musimy zapewnić naszemu ciału czas na odpowiednią regenerację. Każdej nocy starajmy się więc spać przynajmniej 6-7 godzin i znajdźmy dla siebie najlepszy sposób na wartościowy odpoczynek, na przykład w formie spaceru po lesie, jazdy na rowerze czy czytania książek;
- redukcja stresu i nerwowych sytuacji – domowe sposoby na menopauzę to także znalezienie metod opanowywania stresu i skutecznej relaksacji. Andropauza sprawia, że obniża się nasza odporność na stres, który niestety znacząco zmniejsza poziom testosteronu we krwi. Jednocześnie podnosi się poziom kortyzolu, który dodatkowo zmniejsza masę mięśniową. Dlatego musimy zadbać o obniżenie poziomu tego hormonu, unikając jednocześnie spadku stężenia testosteronu spowodowanego nerwami;
- suplementacja witaminami i minerałami – witaminy i minerały to kolejne naturalne sposoby na menopauzę męską, dlatego w tym trudnym okresie zaleca się ich suplementację. U mężczyzn zwiększa się wówczas zapotrzebowanie na witaminę D oraz wapń, ale zadbajmy też o przyjmowanie cynku, którego niedobory mogą zmniejszać stężeniem testosteronu i ilości spermy, a także powodować zaburzenia potencji, mniejszą żywotność plemników czy nawet bezpłodność. Z kolei witamina C i kwas foliowy pozwalają utrzymać stężenie hormonów płciowych na właściwym poziomie.
Bibliografia i przypisy
- [1] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1070997/
- [2] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3872671/
- [3] – http://sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0377123708801050?via%3Dihub
- [4] – https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.2164/jandrol.112.017160
- [5] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4650468/
- [6] – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12718989/
- [7] – https://eje.bioscientifica.com/view/journals/eje/165/5/675.xml
- [8] – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6266690/