Rak prostaty | Objawy, przyczyny i leczenie nowotworu gruczołu krokowego

Rak prostaty to nowotwór rozwijający się w obrębie gruczołu krokowego u mężczyzn. Choroba ta postępuje bardzo powoli, dlatego od pojawienia się pierwszych komórek nowotworowych do momentu wystąpienia objawów może minąć nawet kilkanaście lat. Z tego powodu tak istotne jest regularne wykonywanie przez mężczyzn badań profilaktycznych. Niestety obecnie rak gruczołu krokowego jest drugim najczęściej diagnozowanym nowotworem u mężczyzn w Polsce. Jak zatem rozpoznać tę chorobę? I czy rak prostaty jest wyleczalny?

Spis treści:

1. Charakterystyka nowotworu prostaty
2. Jakie są objawy raka prostaty?
3. Od czego powstaje nowotwór prostaty? Przyczyny i czynniki ryzyka
4. Ocena stopnia zaawansowania i agresywności zmian nowotworowych
5. W jaki sposób przeprowadza się leczenie raka prostaty?
6. Leczenie operacyjne objętych zmianami nowotworowymi – rodzaje i rokowania po zabiegach
7. Radioterapia prostaty – rodzaje procedur i rokowania po zabiegu
8. Krioblacja – zamrażanie tkanek gruczołu krokowego
9. Leczenie hormonalne – blokery, terapie hormonami i orchidektomia
10. Chemioterapia – inwazyjna metoda powstrzymywania komórek nowotworowych
11. Immunoterapia – nowoczesna metoda z wykorzystaniem układu odpornościowego
12. Leczenie raka prostaty z przerzutami do kości
13. Jak może się rozrastać nowotwór stercza? Najczęstsze obszary narażone na przerzuty
14. Co w przypadku nawrotu nowotworu gruczołu krokowego?
15. Czy wykrycie raka to wyrok śmierci? Przeżywalność i rokowania nowotworu stercza
16. Co w przypadku, gdy wykryto u mnie raka prostaty?

Co to jest rak prostaty?

Nowotwór prostaty ma postać złośliwą i jest drugim najczęściej rozpoznawanym nowotworem wśród mężczyzn w naszym kraju. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 rak gruczołu krokowego został oznaczony symbolem C61. Jego rozwój do pewnego momentu jest utajony, w związku z czym pacjent może nie odczuwać żadnych niepokojących objawów przez wiele lat. Umieralność w przypadku raka stercza utrzymuje się na poziomie ok. 8% [1].

Prostata to gruczoł wchodzący w skład układu moczowo-płciowego mężczyzn. Znajduje się on w miednicy, nieco pod pęcherzem i do przodu od odbytnicy. Otacza on też cewkę moczową. Do zadań stercza należy przede wszystkim produkcja płynu, w którym plemniki transportowane są na zewnątrz. Zawiera on składniki odżywcze, dzięki którym zwiększa się żywotność oraz ruchliwość plemników.

Przyczyny nowotworu gruczołu krokowego nie są do końca znane. Najczęściej wskazuje się jednak na uwarunkowania genetyczne oraz wiek. U wielu pacjentów wraz z procesem starzenia się organizmu dochodzi do mutowania komórek i tym samym do rozwoju raka. Niektórzy specjaliści uważają także, że chorobie tej sprzyja określona dieta, a dokładniej spożywanie przez pacjentów dużych ilości mięsa oraz tłuszczy zwierzęcych. Co ciekawe, na wzrost ryzyka zachorowania wpływa także grupa etniczna, gdyż złośliwy rak prostaty częściej występuje u czarnoskórych mężczyzn [2].Objawy choroby występujące u większości pacjentów to trudności w oddawaniu moczu, krew w nasieniu czy bóle kości, lędźwi i krocza.

Czy to rak prostaty? Objawy zmian nowotworowych

W związku z tym, jak podstępna jest to choroba warto wiedzieć jakie są objawy raka prostaty, aby jak najszybciej zareagować, gdy już się pojawią. Przede wszystkim, ze względu na umiejscowienie gruczołu krokowego, rozwijający się w jego obrębie nowotwór może wpływać na funkcjonowanie układu moczowego [3]. Pierwsze objawy to zatem różnego typu problemy z oddawaniem moczu, które z czasem, stopniowo się nasilają.

Jeśli chodzi o nowotwór prostaty, objawy pojawiające się często u pacjentów to między innymi:

• problemy z oddawaniem moczu (np. trudności z rozpoczęciem oddawania moczu, uczucie niepełnego wypróżnienia);
• pieczenie lub ból podczas mikcji;
• zbyt częste oddawanie moczu (w tym nykturia);
• pilne parcie na pęcherz;
• zaburzona kontrola pęcherza;
• zaburzone ciśnienie w układzie moczowym (zazwyczaj zbyt słaby strumień );
• krwiomocz;
• krew w nasieniu;
• zaburzenia erekcji;
• ból podczas wytrysku;
• ból w miejscach, gdzie najczęściej występują przerzuty (m.in. w dolnej części pleców, bóle nóg, zwłaszcza w biodrach i udach, ból brzucha).

Należy przy tym zaznaczyć, że bardzo często objawy raka prostaty u mężczyzn są praktycznie takie same, jak w przypadku innych schorzeń gruczołu krokowego, takich jak chociażby jego łagodny przerost [4]. W związku z tym, dolegliwości tego typu mogą często powodować zupełnie niepotrzebny niepokój, ale jednak pod żadnym pozorem nie wolno jest ich lekceważyć.

Czy grozi mi rak prostaty? Przyczyny i najważniejsze czynniki ryzyka

Nadal nie do końca wiadomo jakie są dokładnie przyczyny raka prostaty. Specjalistom udało się jednak ustalić, że w procesie rozwoju choroby powstają nieprawidłowo zbudowane komórki, w których dochodzi do mutacji DNA. Komórki te dzielą się znacznie szybciej niż te zdrowe, czego efektem jest niekontrolowany wzrost ich liczby w organizmie. Wówczas dochodzi do ich nadmiernego nagromadzenia w gruczole krokowym i tworzenia się guzka nowotworowego. Dodatkowo, u części pacjentów guzek ten może też dawać przerzuty na inne organy.

Potwierdzone czynniki ryzyka

Co prawda konkretne przyczyny nowotworu stercza nie są jeszcze znane, ale badania kliniczne potwierdziły istnienie pewnych czynników ryzyka [5], które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u mężczyzn. Są to:

• wiek – rak prostaty bardzo rzadko występuje u młodych mężczyzn poniżej 40. roku życia. Ryzyko choroby zwiększa się jednak wraz ze starzeniem się organizmu i gwałtownie wzrasta po 65. roku życia;
• dziedziczenie – nowotwór gruczołu krokowego jest uwarunkowany genetycznie, dlatego jeśli rodzinna historia medyczna mężczyzny obejmuje przypadki raka prostaty ryzyko zachorowania staje się znacznie większe. Zwłaszcza jeżeli choroba dotknęła naszego brata, prawdopodobnie dziedziczymy jakąś pulę genów odpowiedzialnych za jej rozwój;
• miejsce zamieszkania i grupa etniczna – w naszym regionie rak prostaty występuje częściej niż chociażby na południu Europy. Co więcej, ryzyko rozwinięcia się choroby u białego mężczyzny jest znacznie mniejsze niż np. u Afroamerykanina [2].

Aktualnie badane czynniki ryzyka

Specjaliście badają również wpływ innych czynników na wzrost ryzyka zachorowania na raka stercza [5]. Wśród tych jeszcze niepotwierdzonych w pełni czynników, warto zwrócić uwagę na takie kwestie jak:

• otyłość – szczególnym zagrożeniem wydaje się być tzw. otyłość brzuszna. U osoby z nadwagą dochodzi bowiem do zaburzeń metabolicznych oraz zmian hormonalnych, które mogą podnosić ryzyko wystąpienia raka stercza;
• brak aktywności fizycznej – brak odpowiedniej ilości ruchu nie tylko sprzyja wspomnianej już otyłości, ale też zmniejsza wrażliwość na insulinę i podwyższa jej poziom w organizmie mężczyzny. Dodatkowo, brak aktywności fizycznej zazwyczaj oznacza również mniejszą ekspozycję na światło słoneczne. W związku z tym, u mężczyzny mogą wystąpić niedobory witaminy D, która może hamować namnażanie się komórek rakowych;
• aktywność seksualna – ryzykowne zachowania dotyczące naszego życia erotycznego mogą narażać nas na choroby weneryczne. Te z kolei mogą powodować rozwój stanu zapalnego, który podnosi ryzyko raka prostaty. Z drugiej strony natomiast, częste wytryski pozwalają usunąć chemiczne czynniki rakotwórcze oraz toksyny gromadzące się w obrębie prostaty;
• palenie  – badania wskazują, że u osób palących papierosy umieralność na raka stercza może być aż o ok. 14% większa, niż u mężczyzn niepalących. Jest to związane z ekspozycją na substancje rakotwórcze znajdujące się w tytoniu oraz z faktem, iż palenie może wpływać na rozwój bardziej agresywnych guzów;
• dieta – badania wciąż są prowadzone, ale ich wstępne wyniki wskazują na to, że u mężczyzn spożywających dużo czerwonego mięsa i nadmierne ilości wapnia (również w postaci produktów mlecznych) prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu gruczołu krokowego jest większe. Zwłaszcza, że jednocześnie jedzą oni mniej owoców, warzyw i ryb, które zawierają takie składniki odżywcze jak likopen, glukozynolany i dobre kwasy tłuszczowe.

Diagnostyka i badania na nowotwór prostaty

W przypadku każdego typu nowotworu duże znaczenie ma wykrycie zmian chorobowych na wczesnym etapie ich rozwoju. Zatem jak wykryć raka prostaty? Przede wszystkim należy wykonać podstawowe badania przesiewowe krwi oraz badanie palpacyjne stercza. W dalszej kolejności natomiast, diagnozowanie pacjentów z podejrzeniem raka gruczołu krokowego polega na wykonaniu odpowiednich badań obrazowych oraz biopsji stercza. Jakie są to dokładnie badania i jakie zmiany pozwalają wykryć?

1. Badania przesiewowe dla wczesnego wykrycia nowotworu

Badania przesiewowe pozwalają na wczesne wykrycie zmian nowotworowych. Ogromnie ważna jest więc profilaktyka raka prostaty u mężczyzn. W jakim wieku należy już wykonywać takie badania? Choć nie istnieją jednolite wytyczne, specjaliści zalecają je zwykle od 45. roku życia, gdy u mężczyzny występują czynniki ryzyka oraz nie później niż od 55. roku życia u pozostałych pacjentów [6]. Warto jest wykonywać takie badania systematycznie, przynajmniej raz w roku, gdyż pozwalają one na wczesne wykrycie raka, na ograniczenie rozwoju choroby oraz zmniejszenie poziomu śmiertelności wśród pacjentów.

Należy wspomnieć, że badanie przesiewowe może niestety nieść za sobą niepożądane skutki uboczne. Zwykle jest to podrażnienie gruczołu krokowego, ale w skrajnych przypadkach może ono również dać wynik fałszywie dodatni, czego efektem jest zupełnie niepotrzebne wykonanie biopsji.

Wśród najważniejszych badań przesiewowych wyróżniamy:

• badanie PSA – badanie krwi pod kątem poziomu swoistego antygenu gruczołu krokowego (marker raka prostaty PSA). U zdrowych mężczyzn jest on z reguły niski, dlatego gdy następuje nagły wzrost poziomu PSA to może on świadczyć o zmianach chorobowych w obrębie prostaty. Bardzo często jest to wynikiem łagodnego przerostu stercza, dlatego trzeba mieć świadomość tego, że wysoki poziom PSA świadczy jedynie o możliwości wystąpienia raka u pacjenta;
• badanie per rectum – badanie prostaty palcem przez odbyt. Na jego podstawie nie można stwierdzić nowotworu gruczołu krokowego, ale pozwala ono wykryć wszelkie zmiany w jego kształcie lub rozmiarze.

2. Badania potwierdzające zmiany nowotworowe

Jeśli przeprowadzone badania przesiewowe nie dadzą jednoznacznych wyników, lekarz może zdecydować o wykonaniu dokładniejszych badań, by potwierdzić lub wykluczyć nowotwór u danego pacjenta. Są to takie badania jak:

• USG gruczołu krokowego – badanie ultrasonograficzne stercza przez odbyt. Pozwala ono między innymi określić wielkości prostaty oraz możliwe nieprawidłowości w jej budowie;
• rezonans magnetyczny – badanie wykonywane z użyciem dożylnego kontrastu na bazie gadoliny. Dzięki niemu możliwe jest wykrycie zmian nowotworowych oraz wszelkich nieprawidłowości w obrębie gruczołu krokowego;
• biopsja prostaty – badanie na raka prostaty polegające na pobraniu próbki tkanki z gruczołu krokowego przy pomocy cienkiej igły. Następnie próbka jest analizowana w laboratorium pod kątem obecności komórek rakowych w tkance pobranej od pacjenta.

Jak ocenić stopień zaawansowania nowotworu?

Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowany nowotwór gruczołu krokowego, lekarze muszą także określić stopień jego zaawansowania. W tym celu wykorzystuje się skalę Gleasona, klasyfikację TNM, czyli stopniowanie pozwalające określić stopień postępu raka, a także badania obrazowe. W jaki sposób można dzięki nim ustalić na jakim etapie rozwoju jest nowotwór?

1. Skala Gleasona

Po wykryciu komórek rakowych w sterczu mężczyzny, muszą one zostać ocenione przez patologa. To właśnie on stwierdza, jakie jest prawdopodobne tempo rozrostu zmian oraz ich agresywności, czyli rozprzestrzeniania się.

W tym celu specjaliści korzystają ze skali Gleasona [7]. W takim przypadku każdy z badanych fragmentów tkanki otrzymuje ocenę od 3 do 5, gdzie 3 oznacza powolny wzrost guza a 5 jego wysoką agresywność. Następnie pod uwagę bierze się dwa najczęściej występujące wyniki, które pozwalają ocenić czy rozrost nowotworu jest wolny (np. 3+3=6), średnio umiarkowany (np. 4+4=8), czy może agresywny, gdy otrzymujemy wynik powyżej 8 (np. 5+5=10). Dzięki badaniu lekarz uzyskuje zatem cenną informację dotyczącą tego z jakim stopniem zaawansowania nowotworu ma do czynienia.

Określenie poziomu agresywności raka gruczołu krokowego jest niezwykle ważne dla zaplanowania skutecznego leczenia danego pacjenta. Informacja ta pozwala lekarzowi dobrać najlepsze, sprawdzone metody leczenia, które przyniosły pozytywne rezultaty w leczeniu tysięcy wcześniejszych pacjentów, u których stwierdzono nowotwór stercza o tym samym stopniu zaawansowania.

2. Klasyfikacja TNM

Do oceny i opisu stopnia zaawansowania nowotworu wykorzystywana jest również skala TNM. Dzięki niej określamy umiejscowienie guza w obrębie gruczołu krokowego oraz jego wielkość i ewentualne rozprzestrzenianie się zmian na inne tkanki i narządy [8]. Nowotwór może mieć niski lub bardzo wysoki stopień zaawansowania.

W klasyfikacji TNM uwzględniane są istniejące zmiany w obrębie guza, oceniane w badaniu per rectum. Pod uwagę bierze się także stan okolicznych węzłów chłonnych, obecność ewentualnych przerzutów oraz stan kości, na co pozwala wykonanie rezonansu magnetycznego. Badania obrazowe są najczęściej zlecane w przypadku pacjentów, u których wynik w skali Gleasona wyniósł 7 i więcej, a markery PSA powyżej 10.

3. Diagnostyka obrazowa

Badania, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny, nie są zlecane u wszystkich pacjentów. Tak jak wspomniano w poprzednim punkcie, bywają jednak konieczne, aby między innymi ocenić rozprzestrzenianie się nowotworu. W przypadku takiej choroby jak rak prostaty przerzuty mogą pojawić się bowiem m.in. w obrębie węzłów chłonnych, pęcherzyków nasiennych, pęcherza czy kości.

Jak leczyć raka prostaty? Leczenie zabiegowe i operacyjne

Jak się okazuje, nie każdy nowotwór gruczołu krokowego wymaga podejmowania leczenia [9]. W przypadku niektórych pacjentów guzy rosną bardzo wolno i nie zagrażają ich życiu. Dlatego konieczna jest jedynie regularna obserwacja takich zmian. Oczywiście należy przy tym pamiętać, iż w każdym momencie rak może nagle zacząć się rozrastać i rozprzestrzeniać, dlatego pacjent musi cały czas pozostawać pod opieką lekarską.

Decyzja o podjęciu konkretnych działań oraz wyborze odpowiedniej metody leczenia nowotworu zależy od:

• stopnia zaawansowania raka (wynik skali Gleasona);
• klasyfikacji ryzyka (niska, średnia, wysoka);
• wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta;
• potencjalnych korzyści i możliwych skutków ubocznych.

Leczenie operacyjne i interwencja chirurgiczna

Leczenie operacyjne nowotworu stercza obejmuje zabiegi inwazyjne, które polegają na chirurgicznym usunięciu gruczołu krokowego oraz niektórych tkanek go otaczających.

1. Prostatektomia radykalna z asystą robota

Jest to najpopularniejszy zabieg tego rodzaju. W przypadku pacjentów, u których zdiagnozowany został rak prostaty operacja usunięcia gruczołu krokowego odbywa się z pomocą zrobotyzowanego systemu.

Źródło: ConsultQD Cleveland Clinic

Jest to swego rodzaju laparoskopowa operacja, ponieważ narzędzia chirurgiczne oraz kamera znajdujące się na ramionach robota są wprowadzane do ciała pacjenta przez niewielkie otwory na skórze brzucha. Dzięki temu lekarz może sterować nimi przy pomocy konsoli ze znacznie większą precyzją, a pacjent nie jest narażony na utratę większej ilości krwi. Oczywiście obsługa takiego robota wymaga jednak dużego doświadczenia ze strony lekarza wykonującego operację.

2. Radykalna prostatektomia otwarta

Tradycyjna operacja raka prostaty polega na wykonaniu nacięć na brzuchu pacjenta, przez które lekarz usuwa następnie gruczoł krokowy. Podczas takiego zabiegu chirurg może również ocenić stan tkanek znajdujących się w pobliżu stercza. Niesie on jednak za sobą ryzyko utraty dużej ilości krwi i konieczności jej przetoczenia.

Rokowania po operacji – czego można się spodziewać?

Podczas operacji usuwany jest cały gruczoł krokowy wraz ze znajdującymi się w jego obrębie komórkami nowotworowymi [10]. Jest to możliwe pod warunkiem, że rak się jeszcze nie rozprzestrzenił na inne narządy. Taki zabieg pozwala również dokonać oceny stanu otaczających prostatę tkanek oraz obniżyć poziom PSA do prawidłowych wartości.

Trzeba jednak mieć świadomość tego, iż operacyjne usunięcie prostaty niesie za sobą ryzyko wystąpienia powikłań [11]. Podczas samego zabiegu może dojść do nadmiernego krwawienia oraz rozwinięcia się infekcji. Z kolei po zabiegu pacjent może mieć problemy z erekcją, które w niektórych przypadkach utrzymują się nawet ponad rok. Często występują też takie dolegliwości jak wysiłkowe nietrzymanie moczu, problemy z nadreaktywnym pęcherzem czy niemożność zatrzymania strumienia moczu. Trudności te mogą powoli ustępować z czasem, ale pacjentom zwykle zalecana jest odpowiednia rehabilitacja, która pozwala im szybciej wrócić do formy.

Radioterapia nowotworu stercza

W radioterapii nowotworu stercza wykorzystuje się promieniowanie rentgenowskie [12]. Odpowiednie naświetlanie nim komórek rakowych pozwala je zniszczyć lub spowolnić ich wzrost. Wiele osób zastanawia się co jest lepsze, radioterapia czy operacja. Jest to oczywiście kwestia bardzo indywidualna, ale warto też wiedzieć, że naświetlania mogą stanowić kontynuację leczenia operacyjnego, gdy podczas zabiegu nie uda się usunąć wszystkich komórek rakowych.

Radioterapię można przeprowadzić na dwa sposoby. Jest to:

• radioterapia z wiązką wewnętrzną (brachyterapia) – za pomocą specjalnej igły do guzka lub w jego bezpośredniej okolicy wprowadza się źródła promieniowania (zazwyczaj mają one wielkość malutkiego ziarenka). Następnie wysyłają one promieniowanie do komórek nowotworowych i niszczą je. Te z małą dawką promieniowania są pozostawiane (długi proces leczenia), natomiast źródła zawierające dużą dawkę usuwa się niedługo po zabiegu (krótszy czas leczenia);
• radioterapia z wiązką zewnętrzną – w tym przypadku promieniowanie pochodzi z zewnątrz. Podczas zabiegu pacjent leży na stole, a duże dawki promieniowania trafiają do konkretnych obszarów gruczołu krokowego, które zostały wcześniej poddane diagnostyce obrazowej. Jeśli chodzi o to ile trwa radioterapia przy raku prostaty, to pacjenci zazwyczaj poddawani są takim zabiegom przez kilka dni z rzędu. Cała terapia trwa natomiast ok. kilku tygodni.

Rokowania po radioterapii i potencjalne skutki uboczne

Radioterapia jest bardzo często stosowaną metodą leczenia nowotworów, dlatego wielu pacjentów zastanawia się w takiej sytuacji ile się żyje po radioterapii raka prostaty. Oczywiście długość życia osób poddanych takiej terapii to kwestia dość indywidualna. Według statystyk [1] jednak ok. 3 % pacjentów żyje mniej niż 5 lat, 9% mężczyzn przeżywa między 5 a 10 lat, a 33% od 10 do 20 lat. Aż 55% pacjentów żyje natomiast ponad 20 lat po takim leczeniu nowotworu stercza.

Radioterapia jest mniej inwazyjna niż leczenie operacyjne, a przy tym wykazuje bardzo wysoką skuteczność w leczeniu wczesnego stadium raka gruczołu krokowego. W przypadku niektórych pacjentów, dla osiągnięcia najlepszych efektów zalecane jest zastosowanie zarówno naświetlania zewnętrznego, jak i wewnętrznego.

Skutki uboczne terapii tego typu to między innymi problemy z prawidłowym funkcjonowaniem jelit (np. podrażnienie odbytnicy, biegunki, krew w kale). Kolejna dolegliwość to nietrzymanie moczu, która może ustąpić z czasem, ale u niektórych pacjentów utrzymuje się i wymaga interwencji lekarskiej. Mężczyźni mogą mieć też zaburzenia erekcji, które czasem prowadzą do impotencji, a także może dojść do obrzęku limfatycznego, gdy uszkodzeniu ulegną węzły chłonne. Pacjenci często odczuwają też nadmierne zmęczenie, nawet przez kilka kolejnych miesięcy po radioterapii.

Krioterapia

Jest to terapia polegająca na zamrożeniu tkanek gruczołu krokowego, co w efekcie doprowadza do zniszczenia komórek rakowych w jego obrębie. Metoda ta wykorzystywana jest u pacjentów, którzy nie chcą lub nie mogą zostać poddani operacji lub radioterapii [13]. Zabieg przeprowadzany jest przy użyciu specjalnych igieł, które dzięki USG wprowadzane są w odpowiednie miejsce, by zamrozić prostatę.

Potencjalne ryzyko zamrażania (krioblacji)

Bezpośrednio po zabiegu pacjenci mogą mieć problemy z trzymaniem moczu oraz z prawidłową pracą jelit. Skutkiem ubocznym krioterapii bywają też zaburzenia erekcji. Oprócz tego, u niektórych pacjentów występują też biegunki oraz zakażenie pęcherza.

Leczenie hormonalne

Leczenie przy pomocy hormonów stosowane jest by obniżyć ich poziom w organizmie mężczyzny. Chodzi tu przede wszystkim o stężenie testosteronu, który sprzyja wzrostowi komórek rakowych. Hormonoterapia raka prostaty czasami stosowana jest jako swego rodzaju wstępne leczenie, radioterapia natomiast następuje po nim. Wówczas metoda ta pozwala nieco zniwelować agresywność nowotworu, zanim wykorzystane zostanie promieniowanie [14].

Z reguły hormonoterapia jest stosowana w zaawansowanych stadiach choroby.

1. Blokery testosteronu

Jest to podstawowa forma leczenia hormonami w przypadku nowotworu stercza. Podawane pacjentowi zastrzyki hormonalne sprawiają, że ciało zaczyna wytwarzać hormon luteinizujący, który z kolei stymuluje zwiększoną produkcję testosteronu. Taki proces trwa ok. 7-10 dni, po czym organizm przestaje wytwarzać nowy hormon luteinizujący i tym samym również nowy testosteron. Takie leczenie raka prostaty zastrzykami doprowadza więc do tego, że poziom testosteronu w męskim organizmie spada o ok. 90%, spowalniając lub zatrzymując rozwój nowotworu.

Przykłady substancji o takim działaniu to:

• goserelina;
• triptorelina;
• leuprolid;
• histrelina.

Wadą tej metody jest między innymi to, iż stosowane w jej ramach leki na raka prostaty muszą być stosowane regularnie, a ich koszt nie jest niestety mały. Dodatkowo u pacjentów występuje ból kości oraz permanentne zaburzenie wytwarzania testosteronu.

2. Blokada androgenowa

W tej terapii stosowane są leki, które blokują dostęp testosteronu do komórek nowotworowych poprzez blokowanie receptorów androgenowych, z którymi w normalnych warunkach wiąże się ten hormon. Należy jednak zaznaczyć, że wykorzystany w takim przypadku antagonista hormonu uwalniającego hormon luteinizujący nie obniża poziomu testosteronu, ale w pewien sposób nie dopuszcza go do komórek rakowych.

Przykłady leków stosowanych w takiej terapii to:

• euleksyna;
• nilandron;
• casodex;
• eucapil.

Leki wykorzystywane w ramach terapii muszą być przyjmowane regularnie. Nie powodują one jednak skutków ubocznych, które są wywoływane przez brak lub obniżenie poziomu testosteronu w organizmie.

3. Usunięcie jąder

Hormonoterapia w raku prostaty obejmuje również zabieg usunięcia jąder (orchidektomia). Mimo, iż jest to zabieg chirurgiczny jest on uznawany za leczenie hormonalne, gdyż usunięty zostaje narząd produkujący testosteron [15]. W jego wyniku dochodzi do natychmiastowego obniżenia poziomu tego hormonu w organizmie, co skutkuje szybkim złagodzeniem objawów nowotworu.

Wśród możliwych powikłań należy wymienić nadmierne krwawienie oraz rozwinięcie się infekcji. Trzeba też pamiętać, że zabieg jest nieodwracalny, a w jego efekcie ciało przestaje produkować testosteron, który wpływa na różne aspekty naszego życia. Usunięcie jąder może też wpływać na postrzeganie siebie i obniżenie się poczucia wartości mężczyzny.

Chemioterapia

W przypadku szybko rozprzestrzeniającego się nowotworu gruczołu krokowego, u pacjentów wykorzystywana jest chemia. Stosowane w ramach tej terapii najnowsze leki na prostatę podawane są dożylnie lub w formie tabletek. Chemioterapia jest zalecana zwłaszcza u pacjentów, u których rak spowodował przerzuty i nie reaguje na hormonoterapię. Terapia ta może też złagodzić ból powodowany przez chorobę [16].

Skutki uboczne stosowania chemii to między innymi zmęczenie, nudności, wymioty, utrata włosów czy spadek ilości komórek krwi. Dlatego często konieczne jest zastosowanie dodatkowej terapii przy pomocy preparatów łagodzących takie dolegliwości.

Immunoterapia

W przypadku tej choroby stosuje się też nowoczesne metody leczenia raka prostaty z wykorzystaniem układu odpornościowego. W ramach immunoterapii od pacjenta pobierane są komórki odpornościowe, które następnie są modyfikowane w laboratorium w odpowiedni sposób i ponownie wstrzykiwane do organizmu mężczyzny. Takie działania wzmacniają układ odpornościowy, który skuteczniej walczy z nowotworem i tym samym pozwala pacjentom żyć dłużej. Cały czas trwają badania nad preparatami, które mogłyby być stosowane u mężczyzn w ramach tej terapii [17]. Dzięki temu niedługo być może do obrotu wejdzie nowy lek na raka prostaty z przerzutami.

Immunoterapia jest niestety bardzo kosztowna i wymaga przeprowadzenia dużej ilości zabiegów. Dodatkowo może powodować u pacjentów osłabienie, gorączkę, wymioty oraz biegunkę.

Leczenie raka prostaty z przerzutami na kości

W zaawansowanym stadium takiej choroby jak rak prostaty, przerzuty na kości zdarzają się stosunkowo często u pacjentów. Objawy przerzutów to głównie osłabienie struktur kostnych oraz ich pękanie, a także ból układu kostnego [16]. W ramach leczenie do krwi pacjenta wstrzykiwana jest substancja emitująca promieniowanie o krótkim zasięgu. Gdy dostaje się ona do kości, bardzo szybko się rozprzestrzenia i wydzielając małe ilości promieniowania niszczy komórki nowotworowe. U pacjentów łagodnieją dolegliwości związane z przerzutami, ale nie zmienia się poziom PSA.

Jak może rozrastać się rak prostaty? Przerzuty i najczęstsze obszary dotknięte rozszerzaniem się nowotworu

Przerzuty występują niestety aż u nawet ok. 80% pacjentów, u których zdiagnozowano raka gruczołu krokowego [18]. U wielu mężczyzn zresztą chorobę tę rozpoznaje się dopiero poprzez zdiagnozowanie przerzutów. W większości przypadków są to przerzuty do:

• węzłów chłonnych;
  
• kości;
• wątroby;
• płuc;
• mózgu;
• bardzo rzadko do innych obszarów (np. do jelita grubego).

U pacjentów, u których zdiagnozowany zostanie rak prostaty z przerzutami leczenie opiera się przede wszystkim na terapii hormonalnej, która łagodzi ich objawy [14]. Zazwyczaj stosuje się blokery testosteronu lub przeprowadza się zabieg usunięcia jąder. Rzadziej w leczeniu wykorzystywana jest chemioterapia w połączeniu z lekami hormonalnymi.

Nawrót raka stercza

W przypadku pacjentów, u których nastąpi nawrót raka prostaty z reguły oznacza to, iż nie został on całkowicie wyleczony i część komórek nowotworowych przeżyła w organizmie mężczyzny. Sukces w leczeniu nie oznacza niestety w tym przypadku odporności, w związku z czym w każdej chwili może nastąpić nawrót choroby. Ważne jest wówczas kontrolowanie poziomu antygenu stercza, który pozostaje na wysokim poziome lub wręcz gwałtownie wzrasta. Warto mieć świadomość tego, że choroba może powrócić w formie przerzutów, zwykle do tkanki otaczającej prostatę, do pęcherzyków nasiennych lub węzłów chłonnych.

Jak zatem rozpoznać potencjalny nawrót tego schorzenia? Wznowa biochemiczna może zostać rozpoznana przede wszystkim poprzez badanie poziomu PSA, który gwałtowanie wzrasta. Często u pacjentów nie pojawiają się żadne inne objawy wznowy [19], dlatego tak ważne jest systematyczne sprawdzanie stężenia swoistego antygenu stercza. Poza tym, o ewentualnych nawrotach mogą świadczyć wyniki badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny.

Rokowania i przeżywalność

Jeśli chodzi o taką chorobę jak rak prostaty, przeżywalność wśród pacjentów zależy od bardzo wielu czynników. U niektórych mężczyzn nieleczony nowotwór rozwija się tak wolno, że mogą oni spokojnie dożyć starości. U innych, u których zostanie stwierdzony np. nowotwór 4 stopnia albo nieoperacyjny rak prostaty rokowania są już z pewnością znacznie gorsze. Ale wciąż istnieje szansa na wyleczenie i przeżycie pacjenta. Podobnie jak w przypadku przerzutów albo w sytuacji, gdy zdiagnozowany zostanie rak prostaty z naciekami, rokowania to sprawa bardzo indywidualna.

Źródło: onkologia.org.pl

Co jednak mówią statystyki? Ryzyko zgonu z powodu nowotworu gruczołu krokowego rośnie wraz z wiekiem, najbardziej mniej więcej od 70. roku życia. Większość przypadków śmiertelnych odnotowywana jest po 75 roku życia, a najwięcej zgonów zdarza się u pacjentów na przełomie 80 i 90 lat.

Wskaźnik przeżyć w skali 1-rocznej wynosi ok. 88%, a w skali 5-letniej ok. 76% [1]. Jeśli natomiast chodzi o 10-letni okres przeżywalności odnotowuje się go u ok. 51% pacjentów.

Wykryto u mnie raka prostaty. Co dalej?

Diagnoza lekarza, który informuje nas, iż rozwija się u nas rak prostaty powoduje praktycznie u każdego pacjenta ogromny strach. Towarzyszą nam wówczas bardzo negatywne emocje, zastanawiamy się czy rak prostaty boli oraz czy uda nam się go pokonać. Musimy jednak pamiętać, że możemy liczyć na profesjonalną pomoc, dzięki której wyleczenie tej choroby stanie się bardziej realne.

O czym zatem warto pamiętać, gdy zostanie u nas zdiagnozowany nowotwór gruczołu krokowego? Przede wszystkim:

• nie wierz w powtarzane mity – w poszukiwaniu prawdziwych informacji kierujmy się do lekarza oraz do zaufanych źródeł. To z nich dowiemy się jak postępować i czego unikać przy raku prostaty. Odcinając się od mitów na temat tej choroby oszczędzimy sobie mnóstwo nerwów i będziemy mogli ze spokojem poddać się leczeniu;
• nie przestawaj o siebie dbać – choroba nie może przejąć kontroli nad naszym życiem. Nie powinniśmy zatem zapominać o zdrowym odżywianiu ani wpadać w nałogi. Zatem nie porzucajmy też wszystkich naszych zainteresowań , które stanowią doskonałą odskocznię od problemów zdrowotnych;
• nie rezygnuj z życia erotycznego – nie możemy przez nowotwór unikać zbliżeń fizycznych, które dają nam satysfakcję i poczucie bliskości. Nawet jeśli przebieg choroby wiąże się z zaburzeniami erekcji postawmy na przytulanie i dotyk, które również działają cuda;
• nie ukrywaj swojego stanu przed rodziną – wsparcie rodziny i innych bliskich osób jest niezwykle ważne w tym trudnym czasie. To właśnie te osoby mogą pomóc nam pod względem fizycznym, jak i psychicznych w trakcie leczenia.

Podsumowanie

Większość mężczyzn w wieku 30 lat w ogóle nie myśli o swojej prostacie. Z czasem zaczynają oni jednak odczuwać jej istnienie oraz zastanawiają się jak unikać problemów z nią związanych. Niestety nowotwór stercza przez długie lata może nie dawać żadnych objawów. Dlatego tak istotne są systematyczne badania profilaktyczne, wykonywane przynajmniej raz w roku. Dzięki nim możliwe jest wczesne wykrycie nieprawidłowości w obrębie gruczołu krokowego, które mogą świadczyć o rozwoju raka. Warto jest o nich pamiętać, aby szybko podjąć odpowiednie leczenie, które przyniesie pozytywne rezultaty.

Bibliografia i przypisy

Aby rozwinąć spis źródeł, naciśnij tutaj