Częste oddawanie moczu – przyczyny i leczenie częstomoczu

Częste oddawanie moczu jest czymś zupełnie normalny, gdy wypijamy duże ilości płynów lub przyjmujemy preparaty o działaniu moczopędnym. Jeśli jednak częste wizyty w toalecie zupełnie nie są z tym związane, dolegliwość ta może być objawem chorób rozwijających się w naszym organizmie. W przypadku więc, gdy nadmierne oddawanie moczu nie ustępuje, nasila się lub towarzyszą mu inne niepokojące dolegliwości, powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Jak zatem rozpoznać częstomocz i jakie mogą być jego przyczyny? Wszystkie najważniejsze informacje na ten temat zgromadziliśmy w tym artykule.

Spis treści:

1. Co to jest częstomocz i co ma wspólnego z częstym oddawaniem moczu?
2. Jakie są przyczyny częstego oddawania moczu?
3. Jakie badania należy przeprowadzić, aby zdiagnozować źródło problemu?
4. Jak leczyć częste oddawanie moczu? Leczenie domowe, farmakologia i medycyna alternatywna
5. Zapobieganie problemom w przyszłości – 5 zasad, które pomogą unikać przyszłych dolegliwości

Co to jest częstomocz?

Częstomocz (inaczej pollakisuria) to potrzeba oddawania moczu znacznie częściej niż robimy to normalnie. Towarzyszące nam wówczas parcie na pęcherz może być przy tym nagłe i powodować spory dyskomfort. Statystycznie o częstomoczu można mówić, gdy odczuwamy konieczność skorzystania z toalety więcej niż 7 razy w ciągu dnia (częstomocz dzienny) oraz więcej niż 2 razy w nocy (nokturia).

U dorosłej, zdrowej osoby mocz powoli gromadzony jest w pęcherzu do momentu, gdy osiągnięty zostanie próg jego napełnienia. Przeciętnie pęcherz [1] może zmieścić nawet 400-700 ml moczu, a jego średnia produkcja w ciągu doby to ok. 1,2-1,5 l płynu. Dorośli zazwyczaj korzystają więc z toalety ok. 5-7 razy na dobę. Należy jednak pamiętać, że ilość moczu oraz częstotliwość jego wydalania to kwestia dość indywidualna, która zależy od predyspozycji danej osoby oraz jej diety i ilości wypijanych w ciągu dnia płynów. Warto przy okazji zaznaczyć, że częstomocz to nie to samo co wielomocz. W tym drugim przypadku objawem jest bowiem oddawanie powyżej 3 litrów moczu na dobę [2].

Uosób, u których występuje bardzo częste oddawanie moczu przyczyny tej dolegliwości mogą być bardzo różne. Od tak prozaicznych jak wypijanie dużych ilości płynów, przez przyjmowanie leków o działaniu moczopędnym, aż do poważniejsze schorzenia, takie jak infekcja układu moczowego, pęcherz nadreaktywny czy inne zmiany w tkankach mięśniowych w obrębie pęcherza.

Co oznacza częste oddawanie moczu? Przyczyny i czynniki wywołujące częstomocz

Częstomocz jest zazwyczaj spowodowany schorzeniami rozwijającymi się w obrębie układu moczowego, w którego skład wchodzą nerki, moczowody, pęcherz oraz cewka moczowa. Częste wizyty w toalecie mogą być również efektem naszych nawyków, takich jak wypijanie zbyt dużych ilości płynów w ciągu dnia. Zwłaszcza, gdy są to napoje o działaniu moczopędnym i drażniącym pęcherz, jak chociażby alkohol, kawa czy energetyki. U niektórych osób natomiast ciągłe oddawanie moczu jest objawem chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca lub schorzenia w obrębie prostaty w przypadku mężczyzn. Wiele zależy tu od tego, czy tej dokuczliwej dolegliwości towarzyszą jakiekolwiek inne objawy dyzuryczne [1].

Przyczyny częstego oddawania moczu u poszczególnych pacjentów mogą mieć bardzo różnorodne podłoże. Wśród nich możemy jednak wymienić takie schorzenia jak:

• zakażenie układu moczowego;
• pęcherz nadreaktywny;
• stres i zaburzenia lękowe;
• choroby weneryczne;
• ciąża;
• cukrzyca;
• nadmierne spożywanie płynów (zwłaszcza kofeiny i alkoholu, które działają moczopędnie);
• niektóre leki o działaniu moczopędnym;
• kamienie pęcherza lub kamica nerkowa;
• nietrzymanie moczu (rozumiane jako schorzenie);
• osłabione mięśnie miednicy;
• powiększona prostata;
• rak pęcherza;
• zapalenie gruczołu krokowego;
• zapalenie pochwy;
• zespół bolesnego pęcherza;
• zwężenie cewki moczowej.

Jak zatem widać w przypadku takiej dolegliwości jak częstomocz, przyczyny obejmują bardzo rozpiętą grupę potencjalnych schorzeń. Te z nich, które występują u pacjentów najczęściej to:

1. Zakażenie układu moczowego

Jest to jedna z najczęstszych przyczyn częstomoczu. Infekcja układu moczowego rozwija się wyniku dostania się bakterii przez cewkę moczową do pęcherza lub nerek. Statystycznie schorzenie to częściej rozwija się u kobiet, a jego najważniejszym objawem, poza częstomoczem, jest odczuwane co chwilę parcie na mocz [3].

Oczywiście istnieją różne rodzaje zakażeń w obrębie układu moczowego. Do tych najczęściej występujących należy zaliczyć zapalenie pęcherza, gdy bakterie dostają się przez cewkę właśnie do pęcherza moczowego, oraz odmiedniczkowe zapalenie nerek, kiedy bakterie przez moczowody trafiają do jednej lub obydwóch nerek. Stosunkowo często rozwija się też zapalenie cewki moczowej. W tym przypadku do zakażenia zwykle dochodzi w wyniku współżycia (np. chlamydioza).

Objawy, które mogą świadczyć o infekcji układu moczowego to między innymi:

• bardzo częste oddawanie moczu (zwykle w małych ilościach);
• ostry ból i pieczenie podczas mikcji;
• częste parcie na mocz;
• gorączka lub stan podgorączkowy;
• mętny kolor moczu.

2.  Nadreaktywny pęcherz

Jest to kolejna, bardzo często diagnozowana przyczyna częstomoczu. W przebiegu tego schorzenia u pacjentów dochodzi do mimowolnych skurczów pęcherza. Ich efektem jest nagła potrzeba oddania moczu, nawet gdy w pęcherzu znajduje się go bardzo mało [4]. W tym przypadku musimy być przygotowani zarówno na objawy występujące w ciągu dnia, jak i na częste oddawanie moczu w nocy przez kobietę lub mężczyznę.

Objawy wskazujące na nadreaktywny pęcherz to:

• nagłe i silne parcie na pęcherz;
• nokturia;
• nietrzymanie moczu.

3. Częste oddawanie moczu a stres

Taka dolegliwość może wystąpić również w sytuacji, która wywołuje w nas niepokój lub stres. Nasze ciało przygotowuje się wówczas na potencjalne zagrożenie, wypuszczając do organizmy tzw. hormony stresu. W efekcie mięśnie zaczynają się napinać, w tym również te otaczające pęcherz moczowy. Naturalną reakcją naszego ciała na stres jest także oczyszczanie jelit oraz pęcherza, tak by podczas ewentualnej ucieczki nic nas nie rozpraszało. Taki schemat działania naszego organizmu sprawia, że częstomoczem objawiają się też choroby na tle nerwowym, takie jak chociażby nerwica.

Objawy, które mogą wskazywać na stres jako przyczynę częstomoczu to:

• nadmierne pocenie się;
• zwiększone tętno (przyśpiesza pracę nerek);
• wyraźne napięcie mięśni.

4. Choroby weneryczne

Za częstomocz mogą również odpowiadać rozwijające się choroby weneryczne [5]. W większości przypadków jest to chlamydioza lub rzeżączka. Schorzeniom tym dodatkowo towarzyszy zazwyczaj zapalenie cewki moczowej albo powiększenie gruczołu krokowego u mężczyzn.

Objawy, które oprócz częstomoczu mogą świadczyć o chorobie wenerycznej to:

• ból podczas mikcji;
• pojawienie się wydzieliny z dróg rodnych;
• ból moszny u mężczyzn.

5. Częste oddawanie moczu w ciąży

Częstomocz jest zazwyczaj objawem, który pojawia się na początku ciąży [6]. Wydzielane wówczas do organizmu hormony stymulują nerki do rozszerzania się, przez co produkują one większe ilości moczu. Pozwala to na szybce pozbycie się wszystkich zbędnych substancji z organizmu ciężarnej. Natomiast częste oddawanie moczu u kobiet w bardziej zaawansowanej ciąży spowodowane jest naciskiem, jaki powiększająca się macica wywiera na pęcherz (zwykle ok. 6 tygodnia ciąży).

6. Cukrzyca

W przebiegu cukrzycy, organizm zmaga się z problemami związanymi z wytwarzaniem oraz zużywaniem insuliny. W efekcie we krwi pacjenta występuje nadmiar cukru. Aby pozbyć się niepotrzebnych zapasów, które mocno obciążają nerki, organizm stara się więc przetworzyć cukier i wydalić go wraz z moczem. Wynikiem takiego działania [7] jest zbyt częste oddawanie moczu przez pacjenta.

Inne objawy, które obok częstomoczu towarzyszą cukrzycy to:

• potrzeba oddawania moczu w nocy;
• słodkawy zapach moczu;
• utrata wagi bez przyczyny.

7. Leki powodujące wzmożoną aktywność układu moczowego

Częstomocz może być też skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków. W tym przypadku u pacjentów z reguły występuje jednak częste oddawanie moczu bez bólu lub innych dolegliwości towarzyszących.

Leki, które mogą powodować częstomocz to między innymi:

• hydrochlorotiazyd (lek na nadciśnienie);
• diazepam;
• leki przeciwhistaminowe;
• terazosyna (lek na łagodny rozrost stercza).

8. Kamienie w układzie moczowym

Kamienie powstające w nerkach to złogi minerałów i soli, które nie uległy rozpuszczeniu. Najczęściej kamienie powstają, gdy mocz ma konsystencję przypominającą koncentrat. Sprzyja to bowiem krystalizacji i łączeniu się poszczególnych substancji, czego efektem są właśnie złogi. Co prawda powstają one w nerkach, jednak w końcu zaczynają się przesuwać w dół układu moczowego, co może powodować takie problemy z moczem jak częstomocz.

Pozostałe objawy świadczące o kamieniach w układzie moczowym to:

• bardzo mocny, kłujący ból, który może nawet powodować wymioty;
• krwiomocz;
• silny ból brzucha;
• gorączka.

9. Problemy z prostatą

Schorzenia rozwijające się w obrębie gruczołu krokowego oraz jego stopniowe powiększanie się wraz z wiekiem zwykle powodują częste oddawanie moczu u mężczyzn [8]. Rozrastająca się prostata, która otacza cewkę moczową, zaczyna ją uciskać, blokując swobodny przepływ moczu. Ten natomiast podrażnia pęcherz, który zaczyna się kurczyć i w efekcie powoduje częstomocz u mężczyzn.

10. Zespół bolesnego pęcherza

Schorzenie to jest dość często mylone z zakażeniem układu moczowego oraz z przewlekłym zapaleniem pęcherza moczowego. Jego przyczyną jest uszkodzenie nabłonka oraz warstwy ochronnej pęcherza, przez co substancje drażniące mogą wnikać do głębszych warstw ściany pęcherza i wywoływać stan zapalny, którego objawem jest częstomocz.

Inne dolegliwości towarzyszące zespołowi bolesnego pęcherza to:

• ból pęcherza;
• odczuwalny ucisk na pęcherz i miednicę;
• ból narastający wraz z napełnianiem się pęcherza (ustaje po oddaniu moczu);
• objawy dyzuryczne utrzymujące się przez ponad 6 tygodni bez wyraźnej infekcji;
• ból podczas współżycia.

Diagnozowanie – jakie badania należy wykonać, aby określić źródło problemu?

Aby wdrożyć odpowiednie metody leczenia, w pierwszej kolejności należy ustalić co powoduje częstomocz u konkretnego pacjenta [1]. Wówczas możemy mieć pewność, że zastosowana terapia przyniesie oczekiwane rezultaty. W celu zdiagnozowania pacjenta lekarz może wykonać lub zlecić następujące badania:

• wywiad z pacjentem – w trakcie rozmowy z pacjentem lekarz stara się poznać jego historię medyczną oraz zbiera informacje na temat odczuwanych przez niego objawów. Ustala on kiedy pojawiły się te dolegliwości, jak często pacjent oddaje mocz, czy istnieją inne objawy współtowarzyszące oraz jakie leki na co dzień stosuje pacjent;
• badanie moczu – pozwala potwierdzić lub wykluczyć obecność bakterii w układzie moczowym, które świadczą o rozwijającej się infekcji;
• USG układu moczowego – badanie obrazowe pozwala wykryć ewentualne zmiany występujące w układzie moczowym;
• badanie per rectum – fizyczne badanie gruczołu krokowego, wykonywane u mężczyzn, u których podejrzewa się przerost prostaty;
• cystoskopia – endoskopowe badanie pęcherza i cewki moczowej, które pozwala zdiagnozować choroby układu moczowego;
• badanie urodynamiczne – badanie pozwalające zdiagnozować problemy z oddawaniem moczu. W jego trakcie ocenia się między innymi długość procesu oddawania moczu, jego ilości, ciśnienie we wnętrzu pęcherza moczowego oraz napięcie mięśni zwieraczy.

Jak leczyć częstomocz? Leczenie domowe, leki i akupunktura

Niezależnie od tego czy leczony ma być częstomocz u dzieci, kobiet, mężczyzn czy u osób starszych, najważniejsze jest ustalenie przyczyny tej dolegliwości. Od postawionej diagnozy zależy bowiem to, jakie metody leczenia zostaną wdrożone [9], aby osiągnąć najlepsze rezultaty. Na przykład u cukrzyków może być konieczne kontrolowanie poziomu cukru we krwi, a jeśli przyczyną częstomoczu jest chociażby menopauza, u kobiety może zostać zastosowane leczenie hormonalne. Jakie metody mogą zatem zostać wykorzystane u pacjentów zmagających się z częstym oddawaniem moczu, gdy już usłyszą diagnozę?

1. Domowe sposoby i leczenie domowe

Dyskomfort powodowany przez częstomocz możemy w pewnym stopniu łagodzić stosując metody domowe i naturalne. Nie wpływają one negatywnie na nasz organizm, a do tego pomagają również przeciwdziałać wystąpieniu takiego nieprzyjemnego objawu w przyszłości. Leczenie domowe może obejmować między innymi odpowiednie ekstrakty i ziołowe leki bez recepty, ale także stosowanie odpowiedniej diety czy wykonywanie ćwiczeń, które wzmocnią nasz układ moczowy [10].

Jeśli więc dokucza nam częste oddawanie moczu leczenie domowe obejmuje na przykład:

• zioła – w leczeniu częstomoczu pomóc nam mogą takie zioła jak: lakownica żółtawa (ogranicza potrzebę częstego oddawania moczu i może pozytywnie wpływać na łagodzenie objawów [11]), palma sabałowa (hamuje rozrost prostaty, który jest często przyczyną częstomoczu u mężczyzn [12]), przytulia czepna (pomaga w leczeniu zapalenia pęcherza);
• trening pęcherza moczowego – aby w odpowiedni sposób kontrolować działanie pęcherza należy go wyćwiczyć, np. poprzez planowanie wizyt w toalecie i pilnowanie odstępów czasowych pomiędzy nimi;
• dietę bogatą w błonnik – błonnik działa pozytywnie na cały układ pokarmowy i pozwala uniknąć zaparć, które mogą nasilać objawy częstomoczu. Dlatego do naszej codziennej diety należy włączyć więcej produktów bogatych w ten składnik, takich jak produkty zbożowe (np. kasza, pieczywo żytnie, otręby), warzywa i owoce;
• ćwiczenia mięśni Kegla – odpowiedni trening pozwala wzmocnić mięśnie wokół pęcherza i cewki moczowej, zwiększając tym samym naszą kontrolę nad oddawaniem moczu. Ćwiczenia należy jednak wykonywać codziennie, najlepiej 3 razy każdego dnia, aby przyniosły oczekiwane efekty.

2. Co na częste oddawanie moczu? Leki i farmakologia

Terapia farmakologiczna może składać się z bardzo różnorodnych preparatów, dobranych w taki sposób, aby efekt ich stosowania był jak najlepszy. Niezależnie od tego, czy u pacjenta wykorzystane będą leki na częste oddawanie moczu w nocy lub w dzień, wybór jest naprawdę szeroki. Kiedy zatem wymienione powyżej domowe sposoby walki z tą dolegliwością zawiodą, należy zastosować leczenie farmakologiczne [9]. Może obejmować ono zarówno preparaty na receptę, jak i te wydawane bez niej.

Jeśli u pacjenta występuje częste oddawanie moczu, leki stosowane w celu bezpośredniego złagodzenia tego objawu to:

• desmopresyna;
• darifenacyna;
• imipramina;
• oksybutynina.

W przypadku, gdy u pacjenta zdiagnozowana zostanie infekcja układu moczowego, stosowany wówczas lek na częste oddawanie moczu to dobrany przez lekarza antybiotyk. Pozwala on wyeliminować bakterie odpowiedzialne za zakażenie, tym samym usuwając przyczynę częstomoczu.

Stosowane u mężczyzn tabletki na częste oddawanie moczu to z kolei alfa blokery i finasteryd. Wykorzystuje się je w leczeniu przerostu prostaty [13], dzięki czemu zmniejsza się jej rozmiar oraz nacisk na cewkę moczową, co pomaga zniwelować również częstomocz.

U pacjentów, u których występuje częste oddawanie moczu, leki bez recepty także mają swoje zastosowanie. Są to przede wszystkim środki przeciwbólowe, które pozwalają złagodzić ostry ból towarzyszący częstomoczowi, gdy ich przyczyną są np. kamienie nerkowe .

3. Akupunktura

Akupunktura to metoda lecznicza polegająca na nakłuwaniu ciała w odpowiednich miejscach, przy pomocy specjalnych igieł. Efektem tego jest zmiana układu energetycznego ciała, co według zwolenników akupunktury ma przywrócić zaburzoną przez chorobę równowagę organizmu.

Dane na temat skuteczności akupunktury w leczeniu częstomoczu są wciąż niepełne. Nadal brak jest spójnych badań, które jednoznacznie wskazywałyby na to, iż leczenie przez akupunkturę przynosi zadowalające rezultaty. Coraz częściej prowadzone są jednak badania analizujące wpływ tej metody na radzenie sobie ze schorzeniami w obrębie układu moczowego [14]. Ich wyniki są dość obiecujące, co może dawać nadzieję pacjentom z częstomoczem, że leczenie poprzez akupunkturę będzie skuteczne.

Jak zapobiec problemom w przyszłości?

W wielu przypadkach pacjenci mają mniejszy lub większy wpływ na czynniki, które powodują częstomocz [15]. Warto dowiedzieć się, jakie działania profilaktyczne mogą ustrzec nas przed tą nieprzyjemną dolegliwością. Jakie elementy naszej codzienności możemy więc kontrolować, aby zapobiec częstemu oddawaniu moczu? Powinniśmy między innymi:

1. kontrolować ilość wypijanych płynów – wypijanie zbyt dużej ilości płynów, zwłaszcza przed snem, zmusza nas do częstych wizyt w toalecie. Skutecznie powoduje to dyskomfort i zaburza nasz nocny odpoczynek. Co więcej, nadmierna ilość płynów może też wypłukiwać minerały z naszego organizmu;
2. ograniczyć spożywanie moczopędnych napojów – niektóre napoje wykazują działanie moczopędne. Chodzi tu przede wszystkim o alkohol oraz napoje zawierające kofeinę, takie jak herbata, kawa czy napoje energetyczne;
3. rzucić palenie – chroniczny kaszel palacza prowadzi do nadmiernego napięcia mięśni w obrębie układu moczowego, co sprzyja częstemu oddawaniu moczu;
4. zrezygnować z produktów podrażniających pęcherz – osoby podatne na takie dolegliwości jak częstomocz powinny ograniczyć spożywanie m.in. pikantnych potraw oraz produktów zawierających sztuczne słodziki. Nie tylko podrażniają one pęcherz, ale stwarzają też bakteriom idealne środowisko do rozwoju;
5. ograniczyć stres i sytuacje stresowe – jak już wiemy stres może być jedną z przyczyn występowania częstomoczu. Należy zatem unikać stresowych sytuacji oraz znaleźć odpowiednie dla siebie techniki relaksacyjne, które pozwolą się nam odprężyć, gdy tego potrzebujemy.

Podsumowanie

Częstomocz to schorzenie, które jest uciążliwe, a przy tym powoduje duży dyskomfort fizyczny i psychiczny. W wielu przypadkach z dolegliwością tą możemy sobie poradzić na własną rękę, gdy na przykład spowoduje je przeziębienie, stres albo przyjmowane przez nas leki. Kiedy jednak częste oddawanie moczu jest objawem poważnych schorzeń, takich jak choroby weneryczne czy rak prostaty, niezbędna jest interwencja specjalisty, który wdroży właściwe leczenie pacjenta. Jeśli więc dolegliwość ta utrzymuje się przez dłuższy czas i nie działają na nią żadne domowe sposoby, nie zwlekajmy z wizytą u lekarza.

Bibliografia i przypisy

Aby rozwinąć spis źródeł, naciśnij tutaj.